Bangsa Minahasa

Setiap bangsa yang ingin mempertahankan jati dirinya, harus menghargai warisan suci tradisi dan budaya dari para leluhurnya; Kita (bangsa Minahasa) harus memelihara dan mempertahankan tradisi dan budaya bangsa Minahasa dengan segenap kemampuan dan semangat, karena semangat itu sendiri tidak lain mengandung tradisi dan budaya Minahasa. (Dr. Sam Ratulangi: Fikiran - 31 Mei 1930)

Saya tidak akan mempermasalahkan apakah keberadaan bangsa kami Minahasa disukai atau tidak, karena itu adalah permasalahan teoritis. Bagi saya dan bangsa saya Minahasa, sudah jelas, bahwa kami memiliki hak untuk eksis.
Jadi, tugas kami adalah bagaimana menjamin kelanjutan eksistensi bangsa Minahasa ini, dan sedapat mungkin memperkecil penetrasi asing. Kami berusaha untuk merumuskan suatu tujuan yang sesuai dengan kecenderungan-kecenderungan rakyat kami dalam menjalankan tugas tadi. Dan agar usaha-usaha kami itu dapat diterima dan dihargai, kita perlu mengenal hal-hal yang mendasarinya, yaitu: posisi Minahasa selama ini terhadap negara-negara sekitarnya.
("Het Minahassisch Ideaal" / Cita-cita Minahasa oleh DR. GSSJ Ratu Langie, ‘s-Gravenhage, Belanda - 28 Maart 1914)

Rabu, 21 April 2010

700 kata Penjabaran/pengembangan kata “kuman” (=makan)

Penjabaran/Pengembangan Kata “kuman” (=makan) [1]


Kata ‘kuman’ adalah k.k. (kata kerja) yang artinya: melakukan pekerjaan ‘makan’ (makan nasi, makan ikan, dll). Kata kerja tersebut adalah kata jadian dari kata dasar ‘kan(k.b.=kata benda) yang berarti ‘padi’ ataupun disebut juga untuk ‘nasi’ (makanan).


Inilah yang membuat bahasa daerah Minahasa menjadi sesuatu yang disebut ‘seni dialek Minahasa


Kata benda ‘kan’ dikembangkan menjadi katakerja (k.k.), katabenda (k.b.), katasifat (k.s.) dan dalam perubahan waktu, semuanya akan bervariasi sampai 700 kata.


Ikakakan = makan-makanlah (sepuasnya).//makang-makangjo sampe kanyang.

Ikakakanange = usahakan makan sepuas-puasnya.//makang bae2 sampe kanyang.

Ikakakane = makanlah (dari sana) sepuasnya.//makangjo kamari bae-bae.

Ikakakankan = jadikah makan sepuas-puasnya?//jadijo makang kanyang2?

Ikakakankanange = jika jadi makan sepuasnya.//kalu jadijo makang bae-bae.

Ikakakankane = jadi juga makan sepuas-puasnya.//jadijo kote’ makang bae-bae.

Ikakakankanlako = jadi benar juga makan sepuas2nya.//jadi butuljo makang bae2.

Ikakakanlako = makanlah sepuas2nya (sebelum pergi).//makangjo kasana bae2.

Ikakakano = makan-makanlah sepuas-puasnya.//makang-makangjo bae-bae.

Ikakakano e = makanlah kemari sepuasnya.//makangjo kamari bae-bae.

Ikakakanoange =makanlah sepuasnya (di situ).//makangjo bae-bae di situ.

Ikakakanolako = makanlah sepuasnya (sebelum pergi).//makangjo kasana bae2.

Ikakakanpe = masih mau makan sepuasnya.//mo makang lei sampe puas?

Ikakakanpeange = tolong makanlah sepuasnya.//makang lei kamari bae-bae.

Ikakakanpelako = tolong makanlah dulu sepuasnya.//makangjo kasana bae-bae.


Ikakan = makan teruslah.//makang makangjo turus (jang malo-malo).

Ikakanange = makanlah terus-terus.//makang-makangjo bae-bae.

Ikakane = makan kemari terus.//kase makang kamari bae-bae (dari sana).

Ikakankan = jadi makan terus?//jadijo makang-makang terus?

Ikakankanange = jadi makan terus (di situ).//jadijo kote’ makang turus di situ.

Ikakankane = jadi makan kemari terus?//jadi makangjo kamari turus.

Ikakankanlako = jadi makan dulu terus?//jadi makang turus jo kasana?

Ikakanlako = makan sepuasnya (sebelum pergi).//makangjo kasana bae-bae.

Ikakano = makanlah terus.// makang-makangjo turus.

Ikakano e = makan kemari terus.//makang-makangjo kamari turus.

Ikakanoange =makanlah (di situ) sepuasnya.//makangjo kamari terus di situ.

Ikakanolako = makanlah sepuasnya dari sini.//makangjo kasana bae-bae.

Ikakanpe = lagi (sedang) makan.//samantara makang lei (makang lei turus).

Ikakanpeange = makanlah dulu sepuasnya (di situ).//makang turuslei di situ.

Ikakanpelako = makanlah dulu sepuasnya.//makangjo kasana sampe puas.


Ikan = turut dimakan (ikut ditelan); turut makan.//iko makang.

Ikanange = turut dimakanlah, disertakan makan.//kase iko makang.

Ikane = turut makan kemari, serta makan di sana.//kase iko makang kamari.

Ikankan = jadi makan juga? Turut jadi makan?//jadijo makang kasana?

Ikankanange = jadi makanlah juga.//jadijo kote makang ka sana.

Ikankan e = jadi makan kemari?// jadijo makang kamari?

Ikankanlako = jadi makan dulu (baru pergi)//jadijo makang dulu ka sana.

Ikanlako = turut makan dulu, sertai makan dulu.//makang lei ka sana.

Ikano = yok, makanlah; makan sertalah.//alo, makangjo

Ikano e = yok, makanlah kemari.//alo, makangjo kamari.

Ikanoange = yok, silahkan makanlah.//alo, makang-makangjo.

Ikanolako = yok, makan dulu serta.//alo, makangjo dulu ka sana.

Ikanpe = makan dulu (lain stop)//makang lei (jang pusing deng laeng).

Ikanpeange = taruhkira dimakan dulu.//makang lei tareen.

Ikanpelako = turut serta makan-makan dulu (baru pergi).//makang lei ka sana kwa’


Ikékan = tak sengaja makan, termakan.//pi tamakang, dapa makang.

Ikékanange = bila termakan (tak sengaja).//kalu pi tamakang.

Ikékane = bila termakan kemari...//kalu pi tamakang kamari...

Ikékankan = jadi termakan.//pi jadijo tamakang.

Ikékankanange = jadi termakan juga.//pi jadijo tamakang kamari...

Ikékankane = jadi termakan kemari.//pi jadijo tamakang kamari.

Ikékankanlako = jadi termakan dulu.//pi jadijo tamakang kasana.

Ikékanlako = bila jadi termakan dulu.//kalu jadi tamakang kasana.

Ikékano = nanti sampai termakan.//somo jadi tamakang.

Ikékano e = nanti termakan kemari.//somo tamakang kamari

Ikékanoange = bila nanti sampai termakan (di situ).//somo jadi tamakang situ.

Ikékanolako = nanti termakan dulu.//somo tamakang kasana.

Ikékanpe = hendak termakan dulu.//somo tamakang ulang.

Ikékanpeange = hendak termakan dulu disitu.//somo tamakang ulang di situ.

Ikékanpelako = hendak termakan dulu di sini.//somo tamakang ulang di sini.


Ipakan = dijadikan lauk; dimakan serta.//kase makang rame-rame.

Ipakanange = jadikanlah lauk; (untuk lauk pauk).//kase makangjo rame-rame.

Ipakane = beri makan kemari.//kase makang kamari...

Ipakankan = jadi untuk lauk-pauk?//jadijo kase makang rame-rame?

Ipakankanange = bila dilaukpaukkan?//kalujo bole kase makang rame-rame.

Ipakankane = jadi diberikan buat makan.//adajo kase kamari for makang.

Ipakankanlako = jadi dilaukpaukkan juga.//jadijo kase makang rame-rame kasana.

Ipakanlako = beri makan pada...//kase makang ka sana pa...

Ipakano = jadikanlah lauk pauk.somo kase makang rame-rame.

Ipakano e = berikanlah untuk dimakan.//kase makangjo kamari

Ipakanoange = jadikanlah/makanlah sebagai lauk.//kase makangjo rame-rame.

Ipakanolako = berikanlah untuk dimakan.//kase makangjo ka sana, pa...

Ipakanpe = hendak diberikan makan pada...//mo kase makang lei pa...

Ipakanpeange = tolong diberikan makan pada...//kase makang akang lei pa..

Ipakanpelako = tolong diberikan pada... //kase makang akang lei pa...


Ipakikan = disuruh makan (sesuatu)//mo suru kase makang.

Ipakikanange = paksakanlah makan.//paksa kase suru makang.

Ipakikane = paksa makan kemari.//suru/paksa kase makang kamari.

Ipakikankan = kembali dipaksa makan.//ulang paksa kase makang.

Ipakikankanange = dipaksa ulang makan itu.//paksa ulang suru makang.

Ipakikankanlako = jadi dipaksa makan dulu.//jadi paksa jo suru makang.

Ipakikanlako = ajak makan dulu (baru pergi).//suru makangjo ka sana.

Ipakikano = ajak makan saja.//suru makangjo.

Ipakikanoange = ajak makanlah juga.//suru mulaijo makang.

Ipakikano e = suruh makan saja kemari.//bilang makangjo kamari.

Ipakikanolako = ajak makan dulu.//bilang makangjo kasana.

Ipakikanpe = ajak makan dulu (sebelum pergi).//suru makang dulu.

Ipakikanpeange = suru makanlah dulu.//bilangjo makang-makang lei.

Ipakikanpelako = ajak makan dulu (disini).//bilang makang lei kasana.


Ipapakan = untuk diberikan makan (kepada).//for kase-kase makang.

Ipapakanange = (bekal) ini untuk diberikan makan pada...//for kase2 makang pa...

Ipapakane = untuk diberi makan bagi ...//for makanang ...

Ipapakankan = dijadikan kembali makanan bagi ...//jadijo kase-kase makang ...

Ipapakankanange = jadi kembali bahan bekal bagi.//jadijo for makang ...

Ipapakankane = dikembalikan untuk dimakan.//kase ulang for makang.

Ipapakankanlako = diberikan kembali untuk makan.//kase pulangjo for makang.

Ipapakanlako = untuk disuapkan kepada.//for mo kase-kase makang pa...

Ipapakano = sudah disuapkan kepada ...//so kase-kase makang pa...

Ipapakanoange = (bekal) untuk diberi makan pada ...//for mo kase2 makang pa...

Ipapakano e = tolong suapkan saja.//kase-kase makangjo kamari.

Ipapakanolako = (bekal) buat sesuap bagi ...//kase-kase makangjo kasana.

Ipapakanpe = masih disiapkan untuk beri makan pada...//for kase2 makanglei pa..

Ipapakanpeange = tolong suap-suapkan pada ...//kase2 makang akang lei pa..

Ipapakanpelako = (bekal) untuk pemberi makan pada...//for kase-kase makang lei kasana pa...


Ipapépakan =

Ipapépakanange =

Ipapépakane =

Ipapépakankan =

Ipapépakankanange =

Ipapépakankane =

Ipapépakankanlako =

Ipapépakanlako =

Ipapépakano =

Ipapépakanoange =

Ipapépakano e =

Ipapépakanolako =

Ipapépakanpe =

Ipapépakanpeange =

Ipapépakanpelako =


Kakan =

Kakanange =

Kakan e =

Kakankan =

Kakankanange =

Kakankan e =

Kakankanlako =

Kakanlako =

Kakano =

Kakanoange =

Kakano e =

Kakanokan =

Kakanokanlako =

Kakanolako =

Kakanpe =

Kakanpeange =

Kakanpelako =

Kakanan =

Kakananange =

Kakanane =

Kakanankan =

Kakanankanange =

Kakanankane =

Kakanankanlako =

Kakananlako =

Kakanano =

Kakananoange =

Kakanano e =

Kakananokan =

Kakananokanlako =

Kakananpe =

Kakananpeange =

Kakananpelako =


Kanan =

Kananange =

Kanan e =

Kanankan =

Kanankanange =

Kanankane =

Kanankanlako =

Kananlako =

Kanano =

Kananoange =

Kanano e =

Kananokan =

Kananokanlako =

Kananolako =

Kananpe =

Kananpeange =

Kananpelako =


Kanén =

Kanénange =

Kanén e =

Kanénkan =

Kanénkanange =

Kanénkane =

Kanénkanlako =

Kanénlako =

Kanéno =

Kanénoange =

Kanéno e =

Kanénokan =

Kanénokanage =

Kanénokanlako =

Kanénolako =

Kanénpeange =

Kanénpe =

Kanénpe lako =


Kékanén =

Kékanénange =

Kékanéne =

Kékanénkan =

Kékanénkane =

Kékanénlako =

Kékanénokan =

Kékanénpe =

Kékanénpe lako =


Kékanan = tempat makan.//tampa makang. (lihat: Kakanan)


Kimakan =

Kimakanange =

Kimakane =

Kimakankan =

Kimakankanange =

Kimakankane =

Kimakankanlako =

Kimakanlako =

Kimakano =

Kimakanoange =

Kimakanolako =

Kimakanpene =

Kiman =

Kimanange =

Kimane =

Kimankan =

Kimankanange =

Kimankane =

Kimankanlako =

Kimanlako =

Kimano =

Kimano e =

Kimanokan =

Kimanokanlako =

Kimanokanange =

Kimanolako =

Kimanpe =

Kimanpene =

Kimanpelako =


Kinakanan = (Kinékanan) =

Kinakananange =

Kinakanane =

Kinakanankan =

Kinakanankanange =

Kinakanankane =

Kinakanankanlako =

Kinakananlako =

Kinakanano =

Kinakananoange =

Kinakanano e =

Kinakananokan =

Kinakananolako =

Kinakananpe =

Kinakananpene =

Kinakananpelako =


Kinan =

Kinanange =

Kinane =

Kinankan =

Kinankanange =

Kinankane =

Kinankanange = 2x

Kinankane =

Kinankanlako =

Kinanlako =

Kinano =

Kinanoange =

Kinanokan =

Kinanpe =


Kinanan =

Kinananange =

Kinanan e =

Kinanankan =

Kinanankanange =

Kinanankane =

Kinanankanlako =

Kinananlako =

Kinanano =

Kinananoange =

Kinananokan =

Kinananokane =

Kinananolako =

Kinananpe =

Kinananpeange =

Kinananpelako =


Kumakan =

Kumakanange =

Kumakan e =

Kumakanlako =

Kumakano =

Kumakanoange =

Kumakanolako =

Kumakano e =

Kumakanokane =

Kumakanpe =

Kumakanpeange =

Kumanpelako =


Kuman = m a k a n.//makang/isi puru.

Kumanange = makanlah.//makangjo.

Kumane = makanlah (dari sana).//makang lei/makang jo kamari.

Kumankan = jadi makan?//nyanda mo makang?/jadijo makang?

Kumankanange = (bila) dapat dapat memakan ...//kalujo bole makang ...

Kumankane = jadi makan (di sana)?//jadijo makang kamari?

Kumankanlako = jadi makan (di sini)?//jadijo makang kasana?

Kumanlako = makan dulu (sebelum pergi)//makang kasana.

Kumano = silahkan makan!//alo, makangjo!

Kumanoange = silahkan makanlah!//makang-makangjo!

Kumano e = makanlah (dari sana).//makangjo kamari.

Kumanolako = makanlah (di sini) dulu.//makangjo kasana (sini).

Kumanokan = nanti makan (sebentar).//mantijo kwa’ makang.

Kumanokane = nanti makan (dari sana).//nantijo makang kamari.

Kumanokanlako = nanti makan (sebelum pergi).//nantijo makang kasana.

Kumanpe =makan dulu/mari makan sama-sama.//marijo makang/makang lei.

Kumanpeange = makan-makanlah dulu.//makang-makang lei tare’en.

Kumanpene = makan dulu (baru datang).//makang lei kamari (komang..)

Kumanpelako = makan dulu (di sini).//makang lei kasana (komang..)

Makakan =

dst


Makakanan =

dst


Makan/Mahkaan =

dst


Makanan =

dst


Makêkan =

Makêkanange =

Makêkane =

Makêkankan =

Makêkankane =

Makêkankanlako =

Makêkanlako =

Makêkano =

Makêkano e =

Makêkanoange =

Makêkanolako =

Makêkanpe =

Makêkanpelako =


Dan seterusnya ....



[1] Brosur Info Kawanua, Edisi Harijadi Minahasa 556 tahun 5 Nopember 1428 - 1984 oleh Perhimpunan Kerukunan Keluarga Kawanua (KKK) Jakarta, 1984, hlm.41-48.

Tidak ada komentar:

Posting Komentar